antiekiteit

Zonet nog wat zitten lezen in een boek van Toon Hermans (1). Want zoals gewoonlijk kan ik ook vanavond de slaap niet echt vatten, ook al word ik morgen op een ontieglijk vroeg uur verwacht voor een serieus filosofisch debat. Tijdens één van de niemendalletjes die door Toon geschreven werd en waar hij een meester in was, heeft hij het over de liefde in een oud hotelletje. Een soort antiekiteit, zo noemt hij het zelf. Het woord deed me denken aan lang vervlogen dagen, toen ik nog jong was, de wereld eenvoudig, en de ouders zoals ze horen te zijn: rotsen in brandingen. Naarmate de jaren verstreken, kwam er heel wat sleet op die rotsen te zitten, maar ze staan er nog steeds. Weliswaar een beetje meer verweerd dan voordien, maar toch. Staan. Er lijken twee categorieën van mensen te bestaan: mensen die een gelukkige jeugd achter de rug hebben, en mensen die niet dat geluk hebben geproefd (of niet lang genoeg om het optimistische wereldbeeld dat uit een stabiele opvoeding ontstaat, met zich mee te dragen).
Het is geen toeval dat de meest pessimistische filosofen niet zelden een beroerde jeugd achter de rug hadden. Schopenhauer (2) had een vreselijk strenge vader en een moeder waar hij een haat-liefdeverhouding mee had. Hun huwelijk trok op niks, en toen vaderlief stierf, was moeder er als de kippen bij om de bloemen (over bloemetjes kon men al niet meer spreken) buiten te zetten. Het heeft Schopenhauer weliswaar materieel nooit aan iets ontbroken, maar emotioneel viel er wel het een en ander op de opvoeding aan te merken. En wat te denken van Kierkegaard, dé pessimist van de 19de eeuw... diens vader was een zwaar devoot man, en besmette zijn zoon met een bijna ondraaglijk schuldgevoel, een groot verantwoordelijkheidsbesef over de wereld. Nietzsche (3) tenslotte... tsjah. Moeten er woorden aan vuilgemaakt worden?

Deze drie man hebben voor een groot deel het gezicht van de moderne wijsbegeerte bepaald. Zij zijn alledrie ongemakkelijk, en hebben de moed gehad om de wereld te beschouwen zoals zij is. Een wereld zonder God en zonder zekerheden. Zou het door hun jeugd komen?

Goedenacht.

Max

Voor wie meer wil lezen:
(1)Toon Hermans. ik heb het leven lief
(2) en (3): zie ook de uitstekende biografieën van Rudiger Safranski